Cây xấu hổ tuy rất gần gũi với đời sống mỗi người, nhưng nhiều người vẫn chưa biết được tác dụng chữa bệnh tuyệt vời của nó, đến sau này thảo dược mới được nghiên cứu và đem vào ứng dụng trong chữa bệnh, vậy cây xấu hổ có tác dụng gì, hãy cùng Dược liệu Phương Thảo tìm hiểu nhé.

Tìm hiểu thêm một số loại cây: Cây trâu cổ, cây chìa vôi.

Cây xấu hổ là cây gì?

Hẳn tuổi thơ mỗi người đều một lần nghe qua cái tên cây xấu hổ do chúng mọc dại nhiều nơi trên nước ta. Cây xấu hổ hay còn được gọi là cây trinh nữ, cây mắc cỡ, là loại cây thảo sống một năm. Cây ưa sáng, mọc trên đất ẩm ở bãi sông, ven đường, nương rẫy, ruộng bỏ hoang.

Cây chịu được khi hạn và nắng nóng ở các tỉnh miền Trung cát nóng. Gọi là cây xấu hổ vì cây có điểm đặc biệt dễ nhận biết nhất khi chạm vào lá cây cụp rủ xuống. Bộ phận dùng làm thuốc thường là rễ và cành lá.

Cây xấu hổ có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền, cây xấu hổ có vị ngọt, hơi se, tính hơi hàn, có tác dụng trấn tĩnh, an thần, chống viêm, làm dịu đau, hạ áp, tiêu tích, lợi tiểu. Các nghiên cứu hiện đại cho thấy, cây xấu hổ có tác dụng ức chế thần kinh trung ương, chữa được chứng mất ngủ.

Cây xấu hổ chữa bệnh xương khớp 

Để chữa các triệu chứng đau lưng, đau nhức xương khớp, chân tay tê bại, có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác như sau: 

• Rễ xấu hổ (thái mỏng, tẩm rượu, sao cho thơm) 30g sắc với 400ml nước còn 100ml, chia uống làm 2 lần trong ngày.
• Rễ xấu hổ, hy thiêm, gai tầm xoọng, dây đau xương, thiên niên kiện, thổ phục linh, tục đoạn, dây gắm, kê huyết đằng, mỗi thứ 12g. Sắc hỗn hợp uống mỗi ngày 1 thang thuốc.
• Rễ xấu hổ, rễ bưởi bung, rễ cúc tần, mỗi thứ 20g, rễ đinh lăng, rễ cam thảo dây, mỗi thứ 10g. Sắc hỗn hợp uống mỗi ngày 1 thang thuốc, có thể mang ngâm rượu.

Hỗ trợ điều trị và dự phòng tái phát đau xương, thấp khớp, tê thấp

• Rễ cây xấu hổ và rễ cây lá lốt, mỗi thứ từ 15 – 20g khô, sắc uống trong ngày. 
• Dùng nước sắc cây xấu hổ và cây lá lốt, cho thêm một chút muối ăn để ngâm các khớp bị bệnh trong thời gian chừng 20 – 30 phút khi nước thuốc còn ấm.

Thuốc tắm chữa viêm khớp

Cây xấu hổ, lá lốt, mỗi thứ 40-50g, lá long não 20g, quế chi 15g, hoắc hương, tía tô, cây hy thiêm, lá ngải cứu, đơn tướng quân mỗi thứ 30 – 40g. Cho tất cả vào nồi, thêm nước xâm xấp đun sôi, tới khi có mùi thơm tỏa ra trùm vải kín để hơi nước thuốc ngấm vào bộ phận bị bệnh, xông khoảng 10 – 15 phút mỗi ngày. Tới khi mồ hôi ra toàn thân thì dừng lại. Nên xông hoặc tắm hơi ngày 1 lần. Mỗi liệu trình 2 tuần, sau đó nghỉ 1 tuần rồi làm tiếp liệu trình khác.

Hỗ trợ điều trị bệnh mất ngủ, khó ngủ, trằn trọc

Lá và dây xấu hổ phơi khô 15 – 20g, cây lạc tiên 20g, sắc nước uống hằng ngày. Duy trì uống liên tục trong 1 tuần sẽ có kết quả.

Hỗ trợ điều trị bệnh động kinh

Cây xấu hổ toàn cây (lá, thân và rễ phơi khô) 20g, cây câu đằng 10g, sắc nước uống trong ngày, nhất là lúc chuẩn bị đến cơn co giật (lưu ý, cây câu đằng không nên sắc kỹ).

Hỗ trợ, chữa đau nhức xương, thoát vị đĩa đệm

Lấy 200g rễ xấu hổ phơi khô, thái mỏng, tẩm với rượu gạo trong 1 tiếng. Sau đó, đem sao thơm. Chia làm 5 phần, mỗi ngày sắc 1 phần. Dùng liên tục trong khoảng 1 tuần là có hiệu quả.

Cây xấu hổ còn được dùng trị một số bệnh khác

• Chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ, trằn trọc: Cành lá xấu hổ 15g, rửa sạch, cắt ngắn sao vàng, sắc uống. Hoặc phối hợp với cây nụ áo hoa tím 15g, chua me đất hoa vàng 30g, lạc tiên, mạch môn, thảo quyết minh, mỗi thứ 10g. Sắc uống ngày 1 lần. Dùng duy trì 7 – 10 ngày để đạt hiệu quả điều trị.
• Hỗ trợ điều trị viêm phế quản mạn tính: Rễ cây xấu hổ 100g, sắc với 600ml nước lấy 100ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng mỗi liệu trình 10 ngày để có kết quả.
• Chữa đầy bụng chậm tiêu: Dùng 16g lá và cành xấu hổ, thần khúc 12g, bạch thược 16g, mạch nha 16g. Sắc làm 2 lần uống, mỗi lần lấy một bát nước thuốc uống sau khi dùng bữa trưa và tối. Dùng duy trì 3 – 5 ngày để đạt hiệu quả điều trị.

Chuyên gia lưu ý, do trong cây có độc tính liều nhẹ nên không sử dụng số lượng lớn và liên tục. Tuyệt đối không sử dụng cho phụ nữ có thai để tránh ảnh hưởng xấu đến thể trạng.

Trên đây là một số bài thuốc dân gian được bào chế từ cây xấu hổ chuyên hỗ trợ các bệnh về xương khớp, mất ngủ. Hi vọng các thông tin trên có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về công dụng cũng như cách dùng loại thảo dược này.

Nguồn tham khảo bổ sung: Theo Bạch Dương – Sở Y Tế Tỉnh Nam Định (13/11/2020)